It might be a mirage

13 november 2022

Bij West is nu onder andere de tentoonstelling It might be a mirage te zien. Het leek me een interessant gegeven en aangezien enkele van de deelnemende kunstenaars me aanspreken bezocht ik Onze Ambassade op een prachtige zonnige dag. Ik ga even voorbij aan de inhoudelijke verantwoording van de tentoonstelling, dat vereist enige studie. Afgezien daarvan is het inderdaad een intrigerend geheel dat genoeg stof tot nadenken geeft. het begint al met het werk van James Richards in een paar werken die elk afzonderlijk in samenwerking met of Leslie Thornton of Tolia Astakishvili werden gemaakt. Het betreft projecten die zich in de loop van de jaren ontwikkelen en tussendoor getoond kunnen worden. Aan de buitenkant van het gebouw zijn de tegen de omgekeerde trapeziumvormige ramen kranten te zien die aan de binnenkant zijn vastgeplakt. Aan de binnenkant geeft dat een interessant collage-effect dat zich in het werk, video’s en dia’s, herhaalt. Het zijn beelderupties, formeel gestuurd zoals in de eerste hieronder met het gebruik van filters of van een opeenvolging van zinnelijke beelden zoals in Rosebud (remember Citizen Kane?). Een tot de verbeelding sprekend geheel. Na dit werk dat in een serie ruimtes aan de Lange Voorhoutzijde is ingericht wordt de bezoeker de kelder in geleid waar nog een aantal werken is geïnstalleerd. Een daarvan is van Danh Vo, We the People. Ik zag dit eerder in het Musée de l’Art Moderne in Parijs. Het betreft een replica van het vrijheidsbeeld in New York dat daar in delen werd tentoon gesteld. De bedoeling was dat de delen in musea over de hele wereld zouden worden getoond. Om nu, in deze onrustige tijd met een nieuwe dreiging van een autocratische president in de USA, twee delen van het gedeconstrueerde vrijheidsbeeld in de kelder van de voormalige Amerikaanse ambassade te zien opgeborgen, in al haar tevergeefs glanzende pracht, is beangstigend.

Dat zijn ook de filminstallaties van Wolfgang Plöger die op transparant materiaal geprinte teksten door een filmprojector jaagt. De projecties zijn natuurlijk onleesbaar, ze geven slechts een abstract beeld van onbeheersbaarheid en deconstructie in de nog engszins herkenbare letterfragmenten. Als je dan weet dat de teksten van Amerikaanse gevangenen komen die tot de dood zijn veroordeeld worden de installaties, die al een monumentale kwaliteit hebben, ware vermorzelaars: van de mensen die veroordeeld zijn, van de teksten die ze op het laatst nog naar buiten brachten en ook van het medium als middel om boodschappen over te brengen. De hele tentoonstelling heeft dergelijke metalagen.

Als laatste noem ik nog Robert Kusmirowski, een Poolse kunstenaar die bekend is met installaties die beelden uit de geschiedenis van in veel gevallen Polen herscheppen. In dit geval maakte hij een beeld, Träumgutstrasse, van een uitgebrande kamer in het Czapski Raczynski paleis in Warschau dat door de Nazi’s in brand is gestoken in 1939. Het is een historisch gebouw, geladen met de Poolse geschiedenis dat in de vijftiger jaren ook weer gerestaureerd werd. Het beeld van Kusmirowski toont de situatie na de brand in een levensgrote drie-dimensionale weergave van een woonkamer. Hij vindt dat dit meer recht doet een de geschiedenis dan de gerestaureerde ruimtes in het huidige paleis.

Het zijn allemaal weergaven van het verleden, of het de dagboekachtige beeldenstromen van James Richards zijn,de teksten in het werk van Wolfgang Plöger of de weergave van Jeff Koons’ Made in Heaven door Mark Leckey. De mogelijkheden om dat weer te geven en er waarde aan te geven worden in diverse disciplines onderzocht en dat geeft stof tot nadenken.

James Richards en Leslie Thornton: Crossing – 2016
James Richards en Leslie Thornton: Crossing – 2016
James Richards en Tolia Astakishvili: Tenant (From Communion to Cannibalism) – 2021
James Richards en Tolia Astakishvili: Tenant (From Communion to Cannibalism) – 2021
James Richards: Rosebud – 2013
James Richards: Rosebud – 2013
Mark Leckey: Made in ‘Eaven – 2004
Danh Vo: We the people (detail) – 2011
Wolfgang Plöger: filminstallatie – 2013
Wolfgang Plöger: filminstallatie – 2013
Wolfgang Plöger: filminstallatie (beeld) – 2013
Moshe Nino: Sight III – 1988- 2015
Robert Kusmirowski: Träumgutstrasse – 2014

West

Ambassade Festival

4 september 2022

Dat West, de instelling die op dit moment in de voormalige (en tegenwoordig onze) Ambassade is gehuisvest, een actief clubje is lijkt me inmiddels genoegzaam bekend. Naast tentoonstellingen en andere kunstzinnige activiteiten halen ze soms vergeten activisten naar boven (die maar al te vaak tegen de kunst aan schurken of op kunstzinnige wijze een activisme praktiseren). Daarnaast doen zij veel aan educatie en stimuleren zij onderzoek, in de meeste gevallen in samenwerking met andere gerenommeerde instituten. Hun maatschappelijk engagement staat daarbij buiten kijf.

In het cultureel weekend dat met uitmarkt om de hoek en allerlei open instellingen in de stad het cultureel seizoen inwijdde vond in West het Ambassadefestival plaats, een programma met een breed amalgaam aan activiteiten die West brengt. Zo werd zondagmiddag een presentatie van de bibliotheek van kunsthistoricus Evert van Uitert georganiseerd. Door omstandigheden moest die bibliotheek verhuizen en na het tevergeefs bij een antiquariaat te hebben geprobeerd kwam op gegeven moment het idee op de boeken bij West onder te brengen en te activeren. Van Uitert was kunsthistoricus en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde veel over van Gogh en een deel van zijn publicaties heeft hij aan het van Gogh Museum geschonken. De rest is nu op advies van Menno Doornbos, die op diverse wijzen bij West is betrokken, in de voormalige bibliotheek van de Amerikaanse ambassade opgenomen. De idee is de bibliotheek toegankelijk te maken en veel mensen in aanraking te laten komen met boeken die ze nog niet kennen. Daarnaast zijn voormalige promovendi van Evert van Uitert uitgenodigd daarin onderzoek te doen. Voor deze presentatie heeft Anthony Blokdijk een keuze gemaakt die op dit moment gepresenteerd wordt, dertig boeken die een beeld geven van de brede belangstelling die van Uitert had. Blokdijk, genoeglijk bekend in het Haagse, heeft de afgelopen maanden de bibliotheek gecatalogiseerd en geordend en had dus een goed overzicht van wat aanwezig is.

Akiem Helmling kondigt aan
en kunsthistorica Claudine Chavannes-Mazel (verantwoordelijk voor de bibliotheek) en Menno Doornbos leggen uit
Vanuit een hoekje kijkt van Uitert to op dit alles.
keuze Blokdijk: Mythen van het atelier met een bijdrage van de hoogleraar
Ook hieraan droeg van Uitert bij: Er is eene Rijksacademie, over ruimte voor kunstenaars
Peninsula, een kunstenaarsinitiatief uit Eindhoven, bracht deze bundel uit naar aanleiding van het tienjarig bestaan met een bijdrage van van Uitert.
Dit lijkt erg op een overdrukje, een artikel van van Uitert over de geschiedenis van de moderne kunst.
Marian Plug: Gronden van het schilderen met bijdragen van Evert van Uitert
De bibliotheek zoals die in de Ambassade te zien is.

Na de presentatie van de bibliotheek van Evert van Uitert werd een ander boek gepresenteerd dat ook eerder tijdens de Documenta XV in Kassel werd gepresenteerd: Making Matters. Het is het resultaat van vier jaar onderzoek naar de mogelijkheden om kunst, design, technologie, sociologie en ecologie samen te laten werken om verder te komen met de grote problemen van deze wereld. Florian Cramer gaf een korte lezing over het project dat in samenwerking met Het Nieuwe Instituut, de Willem de Koning Academie, West Den Haag en de Leidse Universiteit wordt uitgevoerd. Het boek is een compendium van mogelijkheden en voorbeelden. Er kan door iedereen die geïnteresseerd is bijgedragen worden om het uit te breiden.

Florian Cramer licht toe
Het boek

West

Everybody is an artist but only the artist knows it

26 april 2022

De Franse kunstwereld is nogal intellectualistisch ingesteld tegenwoordig, maar het is in het onderhavige geval wel een intellectualisme met een vleugje levensvreugde. Dit blijkt al direct als ik de tentoonstelling van Pierre Bismuth betreedt en bekende muziek hoor: Balou de beer uit Walt Disney’s Jungle Book spettert met Mowgli in het water. Alleen hoor ik verschillende talen en als ik even verder kijk blijkt dat elke figuur uit de film een eigen taal heeft gekregen. Dit geeft direct aan hoe de Franse kunstenaar werkt: door een film te kiezen die veel mensen kennen en die bij velen emoties oproept en door deze film vervolgens te modificeren door in het geluid in te grijpen weet hij de toeschouwer direct met gemengde gevoelens op te zadelen. Bismuth heeft zelf ook aan films mee gewerkt en heeft inmiddels ook films geregisseerd. Hij weet precies hoe dit werkt en laat door zijn keuze direct ook zien welk een geweldige invloed de Amerikaanse cinematografie op de Franse cultuur heeft gehad.

The Jungle Book Project – 2002

In het recente project Variations on the theme of nations speelt hij weer even geïnspireerd met het thema vlag en natie: hij laat een computer de kleuren en de verdeling daarvan in de Amerikaanse, Oekraïense en Nederlandse vlag vermengen tot geometrische composities die aan het modernisme refereren. De architectuur van de Ambassade voegt daar nog een extra laag aan toe. In Liquids and Gels gebruikt hij fel gekleurde vloeistoffen die bij de douane op een vliegveld uit angst voor terrorisme worden verwijderd uit de bagage om een esthetisch geheel te vormen in verschillende glazen vormen, les fleurs du mal!

Variations on the theme of nations – 2022
Liquids and Gels – 2013 – 2021
A variation on the theme of nations met de bekende trapeziumvormige ramen van Marcel Breuer die zo bijdroegen aan de bunker-achtige uitstraling van de Amerikaanse ambassade.

De Double glazing-serie refereert evenzeer aan het abstract expressionisme zoals bijvoorbeeld dat van Elsworth Kelly, waar het mij aan doet denken. De dubbelglazige lijsten worden gevuld met industrieel gefabriceerd voedsel om zo een abstract beeld te vormen en spiegelen ook weer de ramen van de Ambassade

Double glazing with jam – 2021

De Fried Chicken Flavoured Polyethylene – werken zijn ook een combinatie van niet gerelateerde elementen: industriële voeding (kippensmaak) en een kunststof in de vorm van overkookte pasta of koeienvlaaien. Ook hier vloeien verschillende elementen in elkaar over.

Fried chicken flavoured poly-ethylene – 2015
Een combinatie van twee werken

Voor het eerste deel van deze tentoonstelling, die in het Centre Pompidou in Parijs werd getoond, ontwierp Bismuth een melkchocolade die daar te krijgen was. Uit onvrede met de chocolades die te koop zijn begon hij eerder al met chocolade te experimenteren indachtig Marcel Duchamp’s adagium “De vrijgezel maalt zelf zijn chocolade!” Die chocolademolen zal ook in zijn meesterwerk La Mariée mise a nu par ses célibataires, même verschijnen als vrijgezellenmachine.

Ontwerp voor de chocolade met koloniale elementen (satésaus) die Bismuth speciaal voor de tentoonstelling bij West ontwierp.
En een wand vol chocoladeverpakkingen

In de kelder staat de auto die de kunstenaar gebruikt, een oud model die hij van Herman Dalem, een Belgische verzamelaar, kreeg. Hij mythologiseerde Dalem in de auto door het interieur volledig aan te passen met o.a. namen van de kunstenaars uit Dalem’s collectie die ook in de collectie van het MoMA in New York werk hebben.

Portret of the collector (Herman Dalem) – 2021

Met die kunstenaarsnamen maakte hij ook The sleep of reason produces monsters , alleen liet hij voor- en achternamen verwisselen. Ik moest denken aan het veelvuldig zoeken naar de namen van kunstenaars in gesprekken met collega’s als je over kunst praat, het is een donker woud waarin je jezelf als kunstenaar bevindt.

The sleep of reason produces monsters – 2007
Het werk werd in de gang op de eerste verdieping aangebracht.

In het werk Following the right hand of… houdt de kunstenaar zich met auteurschap bezig. Hij begon met tekeningen te maken door in filmfragmenten de bewegingen van actrices uit de Europese en Amerikaanse cinema als tekening weer te geven. Eerst sec als tekening, maar later ook door die tekeningen weer op foto’s of filmfragmenten te projecteren. Later werden beroemde figuren als Jacques lacan en Sigmund Freud als “tekenaars”gebruikt. Wie maakt dan het werk: Bismuth als auctor intellectualis, of Greta Garba, Lacan of Freud?

Following the right hand of … , eerste serie waarin de acteurs en actrices anoniem bleven en de tekeningen een eigen waarde kregen.
Following the right hand of …. (Jacques Lacan) – 1997
Following the right hand of … (Sigmund Freud) – 2009
En ook handen van bekende actrices en acteurs werden als creatief medium gezien zoals hier die van, naar ik meen, Greta Garbo

In de serie Most Wanted Men gebruikt Bismuth grafitti in normale situaties om de namen van kunstenaars in in de publieke ruimte te spuiten. Als tags van anonieme actievoerders of jonge punks met illegale activiteiten. Terwijl de namen van gearriveerde kunstenaars zijn die in de kunstmarkt grote bedragen verdienen. Wat zijn die namen zonder de context van die kunstmarkt waard?

Most wanted men, street – 2006
Most wanted men, street – 2006

Als je zo nadenkt over over deze tentoonstelling doemen heel wat vragen op. Het is een levendige geest die thema’s opwerpt die je aan het denken zetten. Er zit ook zeker humor in en ironie, maar wat het beeldend oplevert? De beelden zijn schaakstukken in een intellectuele strijd. Duchamp is niet voor niets geëindigd als schaker, misschien trok hij wel de meest consequente conclusie uit hoe zijn werk zich ontwikkelde.

West

Tote Räume

17 september 2020

Zoals ik eerder schreef had ik in 2012 in Madrid kennis gemaakt met het werk van Gregor Schneider, een Duitse kunstenaar waarvan ik tot dat moment nog niet veel van gehoord had. Ik was erg onder de indruk van het werk dat in de tentoonstelling Punto Muerto in CA2M te zien was. Nu heeft West Schneider uitgenodigd een tentoonstelling te maken in de Amerikaanse ambassade wat een aansprekende keuze is gezien de preoccupatie van de kunstenaar met beladen architectuur . In eerste instantie is de kunstenaar bezig geweest met zijn geboortehuis in Rheydt nabij Mönchen Gladbach, te beginnen in de kelder en later door het hele huis. Haus u r noemde hij het project. Hij bouwde daar kamers na binnen de gekopieerde kamer zelf en ook manipulaties van die kamers: schuivende wanden, zakkende plafonds en ramen of deuren voor muren. Later bleek dat zich vlakbij Haus u r ook het geboortehuis van Joseph Goebbels bevindt. Hij kocht dat huis en woonde daar gedeeltelijk in een poging achter de wortels van de voormalige propagandaminister van de nazi’s te komen. Na verloop van tijd brak hij het af van binnen uit af, tot op het casco dat al bestond toen Goebbels werd geboren.
In London veranderde hij twee naast elkaar liggende huizen in kopieën van Haus u r onder de naam Die Familie Schneider. Daarin waren zijn vader en moeder te zien, oerbeelden van zijn moeder aan het aanrecht bezig met afwassen en zijn vader onder de douche masturberend achter een plastic douchegordijn. Ook een portret van hemzelf als jongetje in een hoekje met een vuilnisemmer over zijn hoofd, Hiervoor waren acteurs ingehuurd, tweelingen die ervoor zorgden dat de beide huizen exact hetzelfde waren. Die verdubbelingen, verbouwingen, kale koude interieurs zijn kenmerkend voor het werk van Schneider.
In de Ambassade zien we zijn werk over twee verdiepingen en in de kelder. De tentoonstelling begint in de eerste verdieping met historisch werk, experimenten met live acties die waarschijnlijk door zijn achtergrond in de academie van Düsseldorf zijn ontstaan. Er is fotodocumentatie en een daadwerkelijke installatie: de kinderkamer, waar de bedrukkende sfeer door kleuren en een verlaagd plafond direct grote indruk maakt. Lager op de parterre zijn video’s te zien en een installatie  die veel herrie maakt en storend is. Het hoort bij de tentoonstelling, het zijn Indische taferelen: Schneider is in Kolkata geweest en heeft daar gewerkt, maar het lijkt me een beetje een fremdkörper. De video’s zijn verslagen van Geburtshaus Goebbels, zoals het project over het geboortehuis van Goebbels heet en van CUBE, een idee met de Kaaba, de zwarte kubus die op het plein in Mekka staat en waar moslims na aankomst ritueel omheen lopen. Hij wilde een kubusstructuur opbouwen op het Piazza San Marco in Venetië en die bedekken met zwarte stof. Dat werd echter verboden en later is de kubus alsnog verschenen in Hamburg, tussen de oude en de nieuwe Hamburger Kunsthalle. Hier verscheen de kubus in de tentoonstelling Black Square, Hommage to Malevich wat nog een extra kunsthistorische referentie aan het werk geeft.
De route verder volgend zien we een beangstigende klont zwart achter tralies aan een plafond hangen met de omineuze naam Bombe. Het ziet er niet high-tech uit, maar als de sculpturen uit Kolkata zwart geschilderd en dat maakt het nog meer beangstigend. Dat geldt ook voor  Interrogation Room, maar die is wel high-tech, met een eenzijdige spiegel aan het einde en een kaal wit interieur waarin een diagonale wand een eindeloos perspectief suggereert. Cleane informatieproductie: met in het hoofd de verhalen over ondervragingen van gevangenen in Guantanamo en andere geheime foltercentra wil je als bezoeker snel weg wezen! Dit is eigenlijk ook zo in de Dark Room en bij Cryo-tank Phoenix III (Phoenix III! ) die godbetere op Allerzielen in een kerk werd gepresenteerd.
De tentoonstelling is erg geslaagd, door de locatie en haar geschiedenis en door de keuze in werken (alhoewel dat werk uit Kolkata voor mij niet had gehoeven). Het is niet echt een plezier er door heen te lopen, maar het zet je  aan het denken over aan- en afwezigheid, geheugen, geboorte en dood. Al die kale ruimtes zijn waarschijnlijk veroorzaakt door een niet heel kleurrijke jeugd, maar die kaalheid scherpt wel de werken aan tot de harde kern. Vanuit het werken aan Haus u r is een oeuvre ontstaan dat veel breder reikt dan de persoonlijke trauma’s in een kaal huis in Duitsland!

Begraben: 1984, eerste live actie: een gat graven, erin gaan liggen, eruit klimmen en het gat weer dicht scheppen.

Schwimmen – 1985

Mehlorgie – 1985

Mehlorgie – 1985

Kein Tisch – 1985

Isolierte Wand – 2000 geisoleerde elementen die in Haus u r werden gebruikt

U R 6 – Wunderkammer (Eingang en Wunderkammer) – 1989

Hinterhalt – Erhöhter Boden mit Falltüren – 1986 Een voorbeeld van de manier waarop Schneider de kamers concipiëert als val voor de bezoeker waar hij bevoorbeeld plotseling in een gat kan vallen.

U R 8 Total isolierter Toter Raum – 1989 Zo zijn deze kamers totaal geïsoleerd en gesloten voor de buitenwereld waarin geen leven mogelijk is.

U R 5 en U R 6, Een raam van Haus u r gezien van buitenaf, ondoordringbaar door een gordijn.

Zwillingstochter (1 + 2) – 2008

Completely Insulated Boxes – 1986 De kunstenaar stelde zich voor dat in een van die dozen een mens probeerde de aandacht te trekken terwijl dat door genomen maatregelen onmogelijk is.

U R 12 Total Insulierter Gästezimmer – 1995 Een fotosequentie over het productieproces van deze totaal geïsoleerde kamer.

Detail van Total Isolierter Gästezimmer.

U R 12 Total Isolierter Gästezimmer – 1995, het resultaat van alle werkzaamheden.

Paradies – 2000: een parallel tussen auto-erotische fantasieën en action painting

U R 10 Kaffeezimmer – 2000

U R 10, 1 t/m 5 – 1993

Mann, liegend mit steifem Schwantz – 2004

Kinderzimmer – 2008

Bauch – 2002

Treppenhaus – 1989 (Rheydt) en Treppenhaus 2001 (Venetië)

Im Kern – 1996 en U R Puff – 1996 De toegang tot de kelder van Haus U R met een houten ladder en rechts de toegang tot een verboden gebied

Deutscher Rauhfasser – 2014 Deel van het Haus Goebbels project

Die Familie Schneider – 2004

Unknown work – 1996

Haus u r – 1985

Cubbe Venice -2005, een maquette met de zwarte kubus op het San Marco plein

Video met de zwarte kubus in Hamburg

German Angst – 20014

3-D SCAN Geburtshaus – 2014 Voorstudie voor het ontmantelen van Goebbels geboortehuis op een USB-stick

Essen – 2014, de kunstenaar eet in het huis van Goebbels

Schlafen – 2014 De kunstenaar slaapt in de kamer waar Goebbbels werd geboren.

Entkernung Geburtshaus Goebbels – 2014

Entkernung Geburtshaus Goebbels – 2014

Entkernung Geburtshaus Goebbels – 2014

Bombe – 2001

Interrogation Room – 2006

Dark Room – 2008

Cryo tank Phoenix III

West

Tote Räume

30 augustus 2020

In 2012 was ik te gast op de ARCO in Madrid en een van de dingen die een enorme indruk op me maakte was de tentoonstelling van Gregor Schneider in CAM2 (zie onder in het verslag). Mijn verbazing was groot te horen dat West hem geschaakt had voor de Ambassade. Juist terug van vakantie ben ik druk voor de tentoonstelling FeMaler bij A-Trans in Berlijn waaraan ik deelneem, maar bij terugkomst wil ik die zeker zien en een verslag volgt dan!

Gregor Schneider: Tote Räume

West

Theodore’s dream

23 februari 2020

Gisteren openden nieuwe tentoonstellingen in de Ambassade, de nieuwe locatie waar de activiteiten van West plaats vinden. Daarnaast was het de eerste verjaardag van Onze ambassade en dat was werkelijk een feestje: bij aankomst stond er een aardige rij en het gebouw was afgeladen vol, zodanig dat er een stop was op de mensen die binnen gingen!
Toen ik eenmaal binnen was besloot ik één tentoonstelling te bekijken: Theodore’s dream van Mattia Denisse, een Fransman die sinds 1999 in Lissabon woont en werkt. Voor mij onbekend, maar dat betekende dat ik een nieuwe ontdekking deed: de man maakt prachtige kleurpotloodtekeningen en beweegt zich met zijn aanpak even gemakkelijk van die tekeningen naar monoprints, grafische ontwerpen en muurschilderingen of boeken. Inhoudelijk is hij even flexibel in zijn onderwerpkeuze: het zijn de avonturen van een figuur in wie wij de kunstenaar zouden kunnen herkennen in diverse werelden: de filosofie (hij breidt het binaire denken van Leibnitz uit met “mogelijkheden”, misschien ja, misschien nee, waarmee hij het gebied van de quantummechanica nadert), de pataphysica of de kabalistiek. het is een manier om in parallelle werelden te geraken die zich normaal onttrekken aan ons bewustzijn: een mooie en inspirerende tentoonstelling!

In vitrines vol met tekeningen met de weerschijn van TL-licht zijn die werelden te bewonderen.

Stempelen brengt het werk in de openbare ruimte

Het zien verlicht…

Vellen met anagrammen brengen ruimte in tekst

Zo’n toegangskaartje is wat anders dan digitaal

Een muurschildering met oogoefeningen: mogelijkheden tot zien!

En nog een muurschildering

Bijna dagboekachtige tekeningen

En mooi zwart-wit werk met vanitas elementen?

Vitrines vol…

Over de dood enzo

En het leven ook

Een stukje kabbala

en andere esoterische levenswijsheden.

Fraaie boeken waarin staat hoe je vlinders om moet brengen

Ook de monotypes zijn erg goed

En de posters die er ook hangen.

De val van filosofen.

Grafisch ook erg leuk allemaal.

Het doet allemaal erg nadenken

over alle belangrijke zaken in het leven

en wat die met ons doen.

 

West

Symptom Bauhaus

13 januari 2020

Bauhaus is honderd jaar geleden in Weimar opgericht door Walter Gropius en dat was het afgelopen jaar internationaal aanleiding tot veel terugblikken. West, dat de door Marcel Breuer gebouwde voormalige Amerikaanse Ambassade in gebruik heeft, vond dit jubileum een gelegenheid om een tentoonstelling te organiseren over de verwevenheid van Bauhaus kunstenaars met het Nazisme en het latere militair-industriele complex in de Verenigde Staten. De tentoonstelling is samengesteld door Hans D. Christ en Iris Dressler, beiden verbonden aan de Württembergischer Kunstverein.
In 1919 was de eerste wereldoorlog juist afgelopen en er was behoefte aan nieuwe idealen. Eerder ontstond het futurisme in Italië, het Vorticisme in Engeland en dada in Zürich. Allen waren kritisch op de tot dan toe heersende ideeën in de kunst en wilden het liefst alles vernietigen om opnieuw te beginnen. Het Bauhaus wilde een combinatie van het Engelse Arts & Crafts idee uitwerken: de combinatie van kunst en kunstnijverheid moest nieuwe mogelijkheden naar voren brengen. Nieuwe leefomstandigheden moesten ontwikkeld worden voor de burgers van een door oorlog en technologische, sociale en economische omwentelingen veranderende maatschappij.
Wat deze tentoonstelling laat zien is dat de gerichtheid op de maatschappij studenten en docenten van Bauhaus ook daadwerkelijk heeft laten functioneren in de maatschappij zoals die zich ontwikkelde. Dat die maatschappij in Europa nazistisch werd en dat diverse deelnemers aan Bauhaus later in Duitsland tijdens het “Wirtschaftswunder” en in de Verenigde Staten tijdens de enorme economische ontwikkeling na de tweede wereldoorlog ook minder politiek correct zeer actief waren is dan niet heel vreemd.

De tentoonstelling laat veel voorbeelden zien van dit soort engagement waarbij opvalt dat de meer humanistische ideeën totaal ontbreken. De mens wordt gezien als onderdeel van een machine en als zodanig behandeld: leefruimtes worden precies op de mens afgemeten, productiviteit wordt wetenschappelijk geoptimaliseerd, zelfs voor gehandicapten. De productielijn van Henri Ford, een economische innovatie die de autoverkoop in de V.S. enorm deed toenemen, werd later opnieuw uitgevonden en verbeterd, ten koste van de arbeiders.
Het valt op datin deze tentoonstlling voornamelijk de toegepaste kunsten worden genoemd. Mensen als Johannes Itten, die de befaamde “vorkurs” ontwikkelde, Joseph Albers en zijn vrouw Anni Albers, die later in de Verenigde Staten actief was bij Black Mountain College en nog later aan Yale University èn bijvoorbeeld Theo van Doesburg die toch ook met niet geringe idealen bij Bauhaus betrokken is geweest worden niet genoemd in dit verband.

Bovendien worden ook een aantal contemporaine kunstenaars getoond die nogal verwarrend werken in het verhaal dat weliswaar door het gebouw van Breuer gestructureerd wordt, maar af en toe ook wat gefragmenteerd over komt. Bij deze wat indrukken:

Proloog, de film Consequences van John Barker en Laszlo Vancsa. Tijdens het vertonen van winterlandschappen wordt een oude man geinterviewd over de gebeurtenissen en verbanden binnen Bauhaus. Een mooi begin.
Affiche Das Wunder des Lebens van Herbert Bayer uit 1935. De tentoonstelling toonde openlijke verwijzingen naar de nazistische rassenleer en wordt gebruikt als voorbereiding voor de rassenwetten van Neurenberg.
Affiche van Herbert Bayer voor de Bauhaustentoonstelling in Stuttgart in 1968: Bauhaus – Construction of a myth, waar Bauhaus als deel van de identiteit van het nieuwe Duitsland wordt gepresenteerd en het oorlogsverleden wordt genegeerd..
Nog meer pimpen van de biografie: Deze poster voor de Duits Arische textielindustrie werd later door Bayer veranderd zodat banden met het nazisme en het uit de markt drukken van joodse textielhandelaren niet meer herkend werden.
Tijdens de eerste wereldoorlog had fotograaf Edward Steichen de leiding over de leiding over de operatie waarin de American Expeditionary Force luchtfoto’s maakte met de bedoeling inlichtingen in te winnen over strategische doelen bij de vijand. Een hoeveelheid van die foto’s kwamen na de oorlog in zijn collectie terecht en onder zijn naam verkocht.
Bij de verhuizing van Bauhaus van Weimar naar Dessau was o.a. de eigenaar van de Junker-fabrieken, Hugo Junkers, betrokken. In 1933 werden de Junker fabrieken door de nazi’s onteigend en tot staatsbedrijf gemaakt. Daar werd o.a. Zyklon B ontwikkeld voor de concentratiekampen en de Junkerbommenwerpers die in de 2e wereldoorlog zo’n enorme schade aanrichtten in Europa. Een aantal originele Bauhaus leden werkte op deze locatie.
Het Dammerstock-complex in Karlsruhe uit 1929 van Walter Gropius is direct beïnvloed door Le Corbusier en zijn artikel A House is a machine machine for living
De futuristische opera Sieg über die Sonne is een opera uit de Russische Avantgarde uit 1913 waaraan o.a. Kazimir Malewitch aan had meegewerkt. De interpretatie van El Lissitzky structureert het tweede gedeelte van de tentoonstelling met gebruik making van diverse menstypes die figureren in de opera.
Illustratie van de economische ontwikkelingen na de tweede wereldoorlog
En van de voorbeelden van meer contemporaine kunstenaars die er bij de tentoonstelling betrokken zijn: Fernando Bryce. Het illustreert de politieke situatie na de tweede wereldoorlog.
The Power Elite is een studie naar de organisatie van macht in de Verenigde Staten en bekritiseert de democratie door zich af te vragen of de militaire, politieke en zakelijke elite niet meer macht hebben dan het volk.
The Container Coörporation of America was een bedrijf dat grafische kunst en vormgeving ondersteunde. Herbert Bayer en Laszlo Moholy Nagy profiteerden daar behoorlijk van. In de tentoonstelling Modern Art in Advertisinig werden in 1945 de avant-garde reclame illustraties van het bedrijf getoond.
Werk van Willem de Kooning, Xanti Schawinsky, Ferdinand leger e.a. werden daarin getoond.
Het Atlantropa project, een plan van de architect Sorgel om een dam in de Middellandse zee te bouwen en zo het waterniveau te laten zakken. Energievoorziening extra land, te bevolken door Europa om zo een barrière voor de Afrikanen te vormen .
Dat daarbij grote delen van Afrika onder water zouden komen te staan werd niet als probleem gezien.
Een aantal Bauhaus architecten werden voor dit plan ingezet.
Wederom het denken over woningen
De architect Ernst Neufert, die bij Bauhaus had gestudeerd, was een authoriteit op het gebied van normering en rationalisatie van de bouwplanning.
Zijn Bauentwurfslehre en zijn Bauordnungslehre zijn standaardwerken voor de architectuur. Gefundenes Fressen voor de nazis, hij heeft dus met Speer in werkgroepen geschreven en het eerste boek heeft een introductie van de nazi-architect.
Herbert Bayer,die enthousiast voor de nazis’s gewerkt had, werkte in de Verenigde Staten even enthousiast voor the powers that be. In het MoMa organiseerde hij twee propagandistische exposities over de tweede wereldoorlog. Dit lijkt op de wereldkaart van Buckminster Fuller.
Huizenbouw en segregatie waren verbonden in de V.S. zoals hier te zien is.
Laszlo Moholy-Nagy: Marseille Vieux Port – 1929
Een van de contemporaine aanvullingen: Mona Mahall – Asli Serbest: The Fatigue Museum – Working Chairs
Na de oorlog gelukkig in een moderne wereld
Met architectuur als machtssymbool (en die Trans-America Pyramid is nu eigenlijk wel mijn favoriete gebouw!)
Gepubliceerd in 1941 is Space, Time and Architecture een van de klassiekers over architectonische theorie over de culturele context van moderne bouw en stadsplanologie.
Het Pentagon is ook een monolithisch gesloten gebouw dat het naar binnen gekeerde karakter van de politieke en militaire macht in de Verenigde Staten uitdrukt.
Studies van Laszlo Moholy-DanielNagy naar een ruimte-modulator
Onderzoek naar tijd en beweging om de meest efficiënte methode om een beweging uit te voeren. Deze studie is uitgevoerd om werkmethodes te verbeteren.
Een Duitse affiche ten bate van productiviteitsbevordering
Wetenschappelijke onderzoeken gingen steeds verder in het zoeken naar de grenzen in verschillende disciplines. Zo zien we hier een still uit een film over het afsluiten van de zintuigen bij een persoon die volkomen bewust is. Zintuigelijke deprivatie als martelmethode werd serieus onderzocht.
De affiche van El Lissitzki: Beat the Whites with the Red Wedge uit 1919. Met deze poster probeerde hij met gebruik van basisvormen uit het suprematisme politieke actie te stimuleren.
Dan opeens weer een moderne kunstenaar, Daniel G. Andujàr, die de modernistische principes op kunststof wapens loslaat. Dit refereert aan de poster van El Lissitzki: Beat the Whites with the Red Wedge
Een kritisch artikel in de krant tegen de dehumanisering in de industrie

West

#Onzeambassade

16 februari 2019

West heeft het voor elkaar: vandaag werd hun eerste tentoonstelling en daarmee de voormalige Amerikaanse ambassade geopend voor het publiek! Met de titel “#onzeambassade”, trots op een wimpel voor de ingang, is daarmee een event georganiseerd dat enorm veel publiek trok vanavond. Veel mensen zullen opgelucht zijn dat de staat van beleg die dit gedeelte van de stad jarenlang ontoegankelijk hield in en om dit gebouw van Bauhaus-architect Marcel Breuer en het met veel plezier bezoeken. Vanavond werd voor mij ook duidelijk dat het een bijzonder geslaagd gebouw is dat moet blijven en een publieke functie zou moeten houden. West heeft daartoe direct een soort studiezaal in de voormalige bibliotheek ingericht die tijdens de openingsuren vrij toegankelijk is. Tegelijk is daar ook de nogal conceptualistische tentoonstelling “Roussel, Brisset, Duchamp” ingericht waar ik bij deze gelegenheid verder niet op in zal gaan. Er was een DJ bezig en het was er nogal druk dus enige concentratie was niet op te brengen. Tijdens een wandeling door het gebouw die met een routing begeleid door suppoosten werd aangegeven kwamen we heel pesterig werk van Candice Breitz tegen, video’s met verhalen van vluchtelingen. De eerste twee werden geacteerd door Alec Baldwin en Julianne Moore, bekende Hollywoodsterren. Daarna werden de verhalen door de vluchtelingen zelf verteld. Een mooie middelvinger richting the big T, gezien de huidige situatie in de V.S. Daarna volgt het werk van de Chinese kunstenaar Tehching Hsieh, die een ondergrondse populariteit geniet vanwege zijn extreem langdurige performances. Dan is ook nog een sociaal werk te zien van Assemble Transnational Interstate Art Agency. Dit architectuurcollectief werd uitgenodigd de ambassade een meer sociale functie te geven en zij nodigen de bezoeker uit te participeren in wat de ambassade moet worden. Dit TIAA gaat met de oostelijke vleugel van de amabassade aan de slag om daarin de ideeën van Bauhaus te laten resoneren. Ideeën die later overigens ook in de Verenigde Staten in de ideeën van John Dewey en van Black Mountain College tot uiting zouden komen.
Het werd dus echt een vette gebeurtenis waarin West met nieuwe letters en kekke uniformpjes een mooi accent vanuit de vormgeving bijdroeg. We volgen de ontwikkelingen graag verder, ik vraag me af in hoeverre dit spoort met de gemeentelijke ideeën voor een museumkwartier.

Bij de ingang aan de balie meteen de kekke uniformpjes en drukwerk

Candice Breitz: Love Story

Candice Breitz: Love Story

Candice Breitz: Love Story

De kenmerkende ramen van het gebouw van binnen

Een spiegel in het trappenhuis, daar stond vast een camera op!

Ik zag het al eerder langs komen, maar het is een trappenhuis van een sobere monumentaliteit.

De Chinese kunstenaar Tehching Hsieh met zijn performance van een jaar.

Tijdens welke hij elk uur de tijd op een prikklok bij hield!

Er staat ook een video over het gebeuren.

Een tweede one-year performance 1981-1982 liet hem een jaar in Manhattan op straat wonen

Foto’s van die performance

Een tafel van TIAA met een uitnodiging te participeren. Te zien op http://www.tiaaembassy.com

Een inspirerend wandje van TIAA

In het prachtige auditorium (een video van het plafond ging mis helaas) deed Guy Tavares, musicus par excellence, een spoken word performance. Het bestond uit een persoonlijke versie van Bijbelverhalen.

De bibliotheek met de prachtige lampen van Breuer

En tot slot nog een blik op de ambassade by night, een heel mooie avond!

West

#Onze Ambassade

All Power to the People!

27 september 2018

In het chique Huis Huegetan aan het Lange Voorhout in Den Haag heeft West waarschijnlijk haar laatste presentatie ter plekke gemaakt en die bestaat uit een onwaarschijnlijk contrasterend onderwerp: De geschiedenis van de Black Panthers zoals die zich in de door hen gebruikte mediatechnieken voltrok. Het is een tentoonstelling die gecureerd is door Juan Pablo Fajardo, een Colombiaan die mede-oprichter is van La Bilueta, een onafhankelijk  publicatieplatform annex kunstenaarspodium dat geïnteresseerd is in sociale fotografie, grafisch ontwerp en de wijze waarop inhoud in gedrukte media vorm krijgt. La Bilueta heeft eerder een kleinere presentatie getoond van dit materiaal in Bogotá en in een enigszins andere vorm in Sao Paulo. Er is veel gebruik gemaakt van de ontwerpen van en interviews met Emory Douglas die aan de wieg stond van de Black Panthers en Fajardo heeft zelfs nog een interview gehad met Bobby Seale die de onrustige jaren in tegenstelling tot een aantal van zijn strijdmakkers heeft overleefd.
De tentoonstelling is bepaald actueel te noemen aangezien racisme in de VS nooit verdwenen is en nu met de recente Black Lives Matter acties n.a.v. diverse moorden op zwarte burgers weer meer in het nieuws verschijnt. De Black Panthers probeerden door bewustwording en sociale activiteiten de zwarte gemeenschap gevoel voor eigenwaarde te verschaffen en ook door door fel te reageren op de repressie die hen ten deel viel. Acties als het gewapenderhand bezetten van het gouvernementsgebouw van de staat California (symbolisch, met wapens die niet geladen waren) of met acties tegen de gevangenneming van Bobby Seale en Huey Newton of de moord op Fred Hampton.
Sociale acties als gratis gezondheidszorg of ontbijt voor kinderen maken de Panthers populair bij de zwarte bevolking en door zich met vergelijkbare Latijns-Amerikaanse of indiaanse groeperingen solidair te verklaren en met hen acties te ondernemen wordt de beweging breed gedragen. Hollywoodsterren en intellectuelen verklaren zich solidair, maar uiteindelijk wordt de groep in 1982 door repressie gedesillusioneerd opgeheven.
In de tentoonstelling zijn foto’s affiches, publicaties, geluidsdragers en kranten te zien en een video waarmee duidelijk wordt dat Douglas en anderen met een gezonde DIY-mentaliteit zeer effectieve middelen hadden om het volk te activeren. Een fotograaf als Stephen Sheames, een student uit Berkely, die prachtige portretten maakte van diverse leiders en  foto’s van gebeurtenissen zat zo dicht op de beweging dat in die foto’s een aansprekende vorm van intimiteit toonden die de zwarte gemeenschap met de beweging engageerde.
Zelf volgde ik in de zeventiger jaren de undergroundpers in Nederland en de VS en ik herkende een aantal beelden en gebeurtenissen die ik destijds regelmatig tegen kwam. Dat het allemaal zo dramatisch eindigde voor de Panthers is een beetje langs me heen gegaan. Het racisme in de VS bleef bestaan zoals ik zelf heb gemerkt twee jaar geleden en recent is het weer toegenomen met de opkomst van de alt-right beweging. Dit geeft wel aan dat dit een actuele tentoonstelling is. Dat een van de Marvel-superhelden waarvan de film een van de grootste recettes van vorig jaar opleverde de naam The Black Panther draagt is misschien niet helemaal toevallig…

Curator Juan Pablo Fajardo leidt rond tijdens de preview

Bobby Seale en Huey Newton op een foto van Stephen Shames

Audio-files van de Panthers op vynil

Teksten en foto’s zijn effectief als demonstratieborden tegen de muur geplaatst. Hier een foto met de actie voor gratis voedsel voor de arme zwarte bevolking.

De eerste versie van ht iconische embleem van de beweging. De slagzinnen van de beweging blijven ook fantastisch!

Er zijn veel boeken te zien

Een van de gevallenen met een bijna bijbelse retoriek

Hier is goed te zien hoe met knippen en plakken, foto’s en letraset (!) bijzonder effectieve posters gemaakt werden. Zoals u linksonder ziet waren ook de acid heads in de Bay-Area solidair.

Hier links een afbeelding van Emory Douglas op de achterkant van de krant van de beweging.

Er werd veel afgegeven op de politie, de “Pigs”. Dat beeld gebruikte ik zelf ook in de RAF-tijd voor de Duitse politie die in mijn dagboeken figureerde.

Deze foto van Shames is een vorm van Empowerment van de zwarte beweging: Huey Newton als bewapende zwarte koning

Met excuus voor de focus toon ik dit toch als voorbeeld van de retoriek waarmee de tegenstander werd beschreven.

Hier een foto van een bijeenkomst met de vlag met het embleem boven de ingang van het gebouw.

Hier weer een voorbeeld van de krant waarin duidelijk is dat de strijd politiek geïnterpreteerd wordt itt de interpretatie van de machthebbers.

Er is ook wat vroeg werk van Emory Douglas te zien waarin zijn stijl al duidelijk te herkennen is.

In deze affiche is te zien dat verschillende onderdrukte bevolkingsgroepensolidair zijn met elkaar.

Sentimenten werden niet geschuwd in de publiciteit

Hier een affiche uit Nederland die aantoont dat ook hier solidariteit werd betuigd.

Affiche voor de bevrijding van Bobby Seale en Huey Newton waarop beiden als revolutionairen zijn afgebeeld.

Ook hier weer een bewijs van onderlinge solidariteit tussen diverse bevolkingsgroepen

En nog een laatste voorbeeld van de krant van de Black Panthers.

West