Gijs Frieling

12 december 2015

Nest laat in de huidige tentoonstelling drie kunstenaars zien waarvoor de religie een rol speelt in hun praktijk. Het gaat om verschillende religies: Gijs Frieling is belijdend katholiek, Hamid El Kanbouhi is opgegroeid met de Islam en Chaïm van Luit is Joods opgevoed. Ieder heeft een eigen hoek gekregen om werk te laten zien en er is zo te zien niet gepoogd om een wisselwerking plaats te laten vinden. Dat is niet heel jammer en ik zou in eerste instantie ook niet weten hoe dat er uit zou moeten hebben gezien. De kunstenaars zijn afzonderlijk zeker erg de moeite waard. Gijs Frieling heeft een ontwerp voor een kerkelijk mozaïek, waarmee hij een opdracht uitvoert, in de ruimte geplaatst. De bogen van de kerkarchitectuur zijn omlaag gehaald, zodat de hemel naar ons toe is geschoven en de afbeeldingen, de schapen en geitjes in een landschap, als het ware tussen de kijkers door springen. De entrée is in de van de kunstenaar bekende effectieve decoratieve stijl geschilderd en ze zet ons zo op onze plek in de wereld, als deel van de kudde. In de wandschildering is een sterk gestileerd brandend braambos geschilderd dat zich kenbaar maakt met een tekst.
Het werk van Chaïm van Luit kende ik niet, maar het bevalt me goed. Het is sterk conceptueel en ik maak me sterk dat de Torah-studie, het lernen, hem beïnvloed heeft. Het zoeken naar betekenis is in zijn werk duidelijk te vinden. Zijn ingrepen in de ruimte zijn aansprekend, zo heeft hij na de ontwerpen van Frieling symmetrisch ter linker en rechterzijde van de ruimte twee messing kruizen gehangen die een verbinding aangaan en zo de ruimtes samenbrengen. Je kan ze echter ook als een mezoeze aan de entree van Frieling interpreteren. In zijn eigen ruimte hangt een werk dat bestaat uit een bos neonbuizen die zo licht geven dat de lichtpuntjes een cirkel vormen: Ex:3 refereert aan het boek Exodus waarin Mozes de stem van Jahweh hoort uit een vlammende struik in een braambos: orde in de chaos, een weg uit de problemen! Mozes moet naar Farao gaan om hem te zeggen dat hij de Israëlieten uit Egypte naar het land van hun vaders te leiden. Jahweh legitimeert zichzelf met de woorden “IK ZAL ER ZIJN” en dat zijn precies de woorden die Frieling in zijn ontwerp schilderde De naam van de Heere mag niet genoemd worden in de Joodse cultuur en dus ook niet in de Hebreeuwse Bijbeltekst. Hier wordt ze omschreven terwijl ze in het werk van van Luit verbeeld wordt. Dit verschil in interpretatie vind ik wel een mooi element in deze tentoonstelling.
De verbeelding van de Heere sluit dan weer mooi aan bij de ruimtes van Hamid El Kanbouhi, islamitisch opgevoed, maar figuratief weergevend wat hij in de wereld ziet. Hij is niet voor niets stadstekenaar van Amsterdam geweest, de afbeeldingen die hij in de grootste ruimte laat zien geven op chaotische wijze elementen uit de maatschappij weer. Maar ook elementen uit de Koran, de Torah en de bijbel worden getoond. Deels lopen die geschriften parallel. Tussen de afbeeldingen staan textiele sculpturen die organisch aan doen. Door de drukke decoratieve schilderstijl van de kunstenaar waan je jezelf in een casbah. Het helpt daarbij dat El Kanbouhi zijn installatie samen met twee andere kunstenaars heeft gemaakt: de sculpturen zijn van Anne Rodermond en te horen zijn ook soundscapes van René Baptist Huysmans. De soundscapes werken het beste in de kleine ruimte die bijna donker is en volhangt met Arabische teksten. Die teksten zijn El Kanbouhi’s favoriete Koran citaten. Door het beperkte licht en de decoratieve teksten met een incidenteel sculptuur heeft deze ruimte een introspectieve sfeer die met religie geassocieerd kan worden.

Zo bij elkaar zijn er vanzelfsprekende lijnen in het geheel die veroorzaakt worden door de gemeenschappelijke wortels, het zet een mens wel aan het denken. De organisch samen levende Joods/Christelijk/Islamitische gemeenschappen in bijvoorbeeld middeleeuws Spanje en later in diverse plekken in de Levant lijken meer voor de hand te liggen dan de op gespannen voet met elkaar levende gemeenschappen die elkaar nu op deze wereld naar het leven staan. Het maakt deze tentoonstelling relevant en ook als geheel geslaagd!

Gijs Frieling met op de achtergrond en de voorgrond Chaïm van Luit

Chaïm van Luit: 930 graden Celsius. De kunstenaar goot zijn deurknop met materiaal uit de tweede wereldoorlog dat hij op de voormalige slagvelden verzamelde en smolt het bij 930 graden celsius

Chaìm van Luit: Second Thoughts, hersenscans die als plakjes metaal door de ruimte zijn aangebracht. Een onderzoek naar de herkomst van geloof en betekenisgeving.

Chaìm van Luit: Ex: 3

Links: Chaïm van Luit: Concentration, rechts: Gijs Frieling

Chaïm van Luit: Concentration

Chaïm van Luit: Chagall, Marc. Die prise (Rabbiner), 1911-1912 (Uit de serie Entartet) Het werk is geschilderd met pigment dat van Luit uit Duitse bunkers schraapte